Σ’ έναν αιώνα όπου οι επιστημονικές ανακαλύψεις και οι τεχνικές εφευρέσεις άλλαξαν την όψη του κόσμου και εσωτερικά μεταμόρφωσαν εντελώς τον άνθρωπο, επιτρέπεται να εξακολουθούμε να τρέφουμε την παιδική ψυχή με τέτοια απίθανα φαντασιοκοπήματα (τα παραμύθια); Δεν θα έπρεπε ίσως να αναθεωρήσουμε αυτά τα αφηγήματα, να τα ξεκαθαρίσουμε από τις δεισιδαιμονίες και τις πλάνες που περιέχουν και να τους δώσουμε περιεχόμενο σύμφωνο με τις κατακτήσεις και το πνεύμα του καιρού μας; Το παιδί σήμερα γεννιέται με ολάνοιχτα μάτια και από πολύ μικρή ηλικία μαζεύει εμπειρίες πολύ διαφορετικές από τον τρόπο που βλέπει και σημασιολογεί τα πράγματα το παραμύθι. Δεν υπάρχει λοιπόν ο κίνδυνος να μη μας πιστέψει; Και κάτι περισσότερο: να χάσει και την εμπιστοσύνη που πρέπει να μας έχει;
Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι τέτοιος κίνδυνος δεν υπάρχει. Μέσα στην αντίληψη της πρώτης παιδικής ηλικίας το πραγματικό και το φανταστικό δεν έχουν σαφή όρια· διαχέεται το ένα μέσα στο άλλο και ζουν αδελφωμένα. Η σύγκρουση θα αρχίσει αργότερα και τότε θα διαχωριστούν τα επίπεδα. Όπου λοιπόν εμείς βλέπουμε ασυμβίβαστα και αντιφάσεις και χάσματα, η παιδική ψυχή τα προσπερνάει με ευκολία και λικνίζεται σε μια μετέωρη κατάσταση όπου οι αντιθέσεις συναιρούνται με τρόπο θαυμαστό. Τέτοιος ακριβώς είναι και ο κόσμος του παραμυθιού, πλασμένος κατ’ εικόνα και ομοίωση αυτής της παραδεισιακής ψυχικής απλότητας. Γιατί να μην τον σεβαστούμε;
Τι έχουμε να κερδίσουμε αν σπεύσουμε να διαλύσουμε πρόωρα το θαύμα του παραμυθιού και δώσουμε στην παιδική ψυχή από το πρώτο κιόλας ξύπνημα της τη στερεή τροφή μιας σύγχρονης εμπειρίας; Πρώτα πρέπει να ξέρουμε ότι δεν θα το καταφέρουμε, γιατί λείπουν ακόμη από την παιδική αντίληψη τα σχήματα που απαιτούνται για την κατανόηση του δικού μας κόσμου, του πολύ εξελιγμένου. Και δεύτερο, η σπουδή μας μόνο ζημιές θα φέρει. Έχει και η ψυχή, όπως και το σώμα, τους νόμους της αύξησης της, το ρυθμό της που δεν είναι καθόλου φρόνιμο να επιταχυνθεί πέρα από ορισμένο όριο, γιατί τότε θα καμφθεί η αντίσταση της και θα σπάσει. Όπως τσακίζονται οι μυώνες, όταν ο προπονητής τους ζητήσει πολύ περισσότερα απ’ όσα μπορούν να δώσουν…
Όσο για την αίσθηση του κακού που δίνει το παραμύθι στο παιδί, τούτο νομίζω ότι είναι ένα από το πολλά παιδαγωγικά του προσόντα. Έχει τη λαμπρή χρησιμότητα του προληπτικού ηθικού μπολιού 1. Όπως πρέπει να εξοικειώνουμε τον τρυφερό παιδικό οργανισμό με μερικά μικρόβια που θα απειλήσουν αργότερα τη ζωή του, αν δεν ασκηθεί εγκαίρως για να αντισταθεί, φρόνιμο είναι από νωρίς να μυήσουμε και την ψυχή του στις ηθικές αταξίες και αντινομίες, για να μη τις συντρίψει ο αποτροπιασμός, όταν έπειτα από λίγα χρόνια θα αναμετρηθεί μαζί τους. Και για τούτο λοιπόν ακόμη προνοεί με τη θαυμαστή του σοφία το λαϊκό παραμύθι. [441]
Παπανούτσος Ευάγγελος, Επίκαιρα, Ανεπίκαιρα, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1980 (Διασκευασμένο κείμενο).