Οι κακοί μαθητές 

Τι είναι αυτό που κάνει έναν στους τέσσερις 15χρονους μαθητές σε Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιταλία, Ισπανία, Δανία, Γερμανία και HΠA να αποδίδουν πολύ κάτω του μετρίου στα σχολεία; Πάντως, καθοριστικό ρόλο δεν παίζουν τα χρήματα που ξοδεύονται για την εκπαίδευση, η πνευματική παράδοση και ο βαθμός ανάπτυξης και ευημερίας μιας χώρας, τουλάχιστον σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Unicef σε 24 χώρες. Παίζουν ρόλο το μορφωτικό και κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο των γονιών, η εξωσχολική επαφή του παιδιού με το βιβλίο, οι γερές βάσεις στη νηπιακή ηλικία.

Όμως, αυτά δεν φτάνουν για να εξηγήσουν τις καλπάζουσες εκπαιδευτικές ανισότητες μέσα στις τάξεις, σε ορισμένες χώρες –υπάρχουν πολλοί κακοί μαθητές στις τάξεις της Δανίας ή της Γερμανίας (για να μην πάρουμε μια μεσογειακή χώρα), ενώ σε εκείνες της όχι και τόσο μακρινής τους Φινλανδίας οι κακοί είναι ελάχιστοι.

Όταν, λοιπόν, το 45% των μαθητών A΄ Λυκείου στην Ελλάδα δεν έχει βασικές μαθηματικές γνώσεις και το 20% αυτών δεν μπορεί να διαβάσει σωστά μια αγγελία εφημερίδας ή τις εσώκλειστες οδηγίες ενός φαρμάκου, ποιος ευθύνεται; O καθηγητής; O γονιός; H φιλοσοφία του εύκολου και του γρήγορου; H νεανική υποκουλτούρα; O καταναλωτισμός; O βομβαρδισμός με ετερόκλητα μηνύματα; H έλλειψη συλλογικής κοινωνικής συνείδησης; H απουσία διαλόγου σε όλα τα επίπεδα; Το δίκιο των ισχυρότερων; H αναντιστοιχία λόγων και έργων σε σχολείο και σπίτι; H έλλειψη οικογενειακής συνοχής και συνύπαρξης; Οι αδιάφορες διαπροσωπικές σχέσεις; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι μαθητικές επιδόσεις επηρεάζονται από κοινωνικές παραμέτρους, που δεν διαφέρουν πολύ από ανεπτυγμένη σε ανεπτυγμένη χώρα. Μήπως, λοιπόν, αυτό που κάνει τη διαφορά είναι η κατεύθυνση που πήραν οι αλλαγές στα εκπαιδευτικά πράγματα;

Σε όλες τις χώρες, η παιδική ηλικία έχει πάψει να είναι προστατευόμενη φάση ζωής. Ο μαθητής είναι ένας μικρός ενήλικας υπό συνεχή σχολική οικογενειακή κοινωνική πίεση για απόδοση και επίδοση. Με τη συνεχή αγωνία της κοινωνικής αποδοχής και ενσωμάτωσης. Πάντως, δεν έχουν δώσει όλες οι κοινωνίες την ίδια απάντηση στο τι είδους εκπαίδευση θέλουν. Έτσι, η υποχώρηση από τα «παρωχημένα» μοντέλα σχολείου γίνεται προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Αλλού, ζητούμενο είναι η μαζική ομοιόμορφη παραγωγή εργαζομένων και αλλού η απόκτηση βαθιάς γνώσης και υπευθυνότητας, η επινοητικότητα, η συνεργασία, η διανοητική ευελιξία. Είναι, άραγε, αυτή μια απάντηση; [396]

Οι αναπροσαρμογές των εκπαιδευτικών συστημάτων στα ζητούμενα της κοινωνίας της καλπάζουσας τεχνολογικής εξέλιξης σίγουρα δεν έγιναν παντού με τον ίδιο τρόπο, αν και κοινός παρονομαστής παντού είναι η υπακοή στους νόμους της αγοράς, η καλλιέργεια του σκληρού ανταγωνισμού και της ατομικής επικράτησης.

Τασούλα Καραϊσκάκη Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 29/12/2002