Λογική και συναίσθημα
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της κυριακάτικης Καθημερινής, οι Έλληνες έχουν το υψηλότερο εργασιακό (και οικονομικό κατά συνέπεια) άγχος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρ’ ότι δεν μας έπληξε κανένα τσουνάμι, ανησυχούμε για την οικονομική μας κατάσταση, με όρους καταστροφής. Άραγε, η υπαρξιακή ανησυχία μας για το χρήμα θα μειωθεί τώρα που οι ειδήσεις δεν ασχολούνται πλέον νυχθημερόν με κοσμικά γκαλά1 αλλά μεταφέρουν εικόνες του αληθινού κόσμου, της σχετικότητας προβλημάτων και στόχων;
Διάβασα την κυριακάτικη εφημερίδα μου σ’ ένα μπαρ του Βερολίνου που μέχρι αύριο θα παίζει τζαζ είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο, με σκοπό να αποδώσει τα κέρδη στα παιδιά της Νοτιοανατολικής Ασίας. H προσπάθεια είναι συγκινητική, ιδίως τις απογευματινές μέρες που μικρά παιδιά παραχώνουν το χαρτζιλίκι τους στα γυάλινα κουτιά της Γιούνισεφ. Όσες ώρες κι αν ακούω μουσική, όσες φορές κι αν ανανεώνω τον καφέ μου ξέροντας πως τα κέρματα θα ανακουφίσουν μερικά από τα πολύ θλιμμένα πρόσωπα που ανακυκλώνουν οι εφημερίδες, αισθάνομαι ότι η συναίσθηση της ανθρωπιάς και της αλληλεγγύης περνάει πλέον μόνο μέσα από αυτήν τη συγκινησιακή φόρτιση. Ωραίες και αυθόρμητες φιλανθρωπικές γιορτές που ωστόσο αποδεικνύουν ότι η ανθρώπινη αλληλεγγύη έχει εξισωθεί με τη φιλανθρωπία.
H φιλανθρωπία, όπως ξέρουμε, είναι μια επινόηση εκείνων που αισθάνονται ισχυροί. Δεν νιώθουν ότι οφείλουν, αλλά ότι προσφέρουν. Σε πιο ειρηνικές εποχές, οι φιλάνθρωποι εκπολιτίζουν βαρβάρους, παιδάκια που περπατούν ξυπόλητα και δεν έχουν ακούσει λέξη για τον Διαφωτισμό. Τα κράτη της Δύσης αμελούν να αποδώσουν το 0,7% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Ξεχνάμε, ωστόσο, ότι αυτή η όψιμη2 συναισθηματική εμπλοκή έχει και την απολύτως λογική της όψη. Δεν γίνεται να βουλιάξει ο μισός κόσμος και να επιζήσει ο άλλος μισός. Είναι, για να το πούμε πεζά, θέμα συμφέροντος. Κι αυτό θα έπρεπε να το έχει υπόψη η άλλη όχθη του συναισθήματος, η δήθεν αντιπολίτευση της λογικής και της ψυχραιμίας, που υποστηρίζει, ακόμη κι αυτές τις κρίσιμες στιγμές, ότι η οικονομική βοήθεια θα θρέψει απολυταρχικά καθεστώτα της Αφρικής, θα εξοπλίσει στόλους δικτατορίσκων.
H βοήθεια, ακόμη κι αν απονεκρώσουμε όλο το συναισθηματικό λεξιλόγιο, όλα τα μαθήματα λογικής, είναι απλώς ένας τρόπος να υπάρχουμε μαζί με τους άλλους, σαν μια οικογένεια που αγαπιέται και μισιέται. Αυτό σημαίνει, σε τελική ανάλυση, να μοιραζόμαστε τον ίδιο πλανήτη. [360]
Αμάντα Μιχαλοπούλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 11/1/2005 (διασκευή)