Κάθε καινούργιο μέσο επικοινωνίας δημιουργεί τους προφήτες του, τις προσδοκίες του και τις φοβίες του. Παράγεται λόγος που ούτε ιδεολογικά ουδέτερος ούτε και άμοιρος ευθυνών είναι. Η μαζική κοινωνία και η πρώτη εμφάνιση των μέσων μαζικής επικοινωνίας έφερε μαζί της και το άγος1 της προπαγάνδας. Κάθε μέσο επικοινωνίας, σε δεδομένη ιστορική στιγμή, έχει το δικό του συνολικό κοινωνικό ήθος, τους παράγοντες που συνιστούν την αξιοπιστία και την κοινωνική αποδοχή του. Στην περίπτωση του Διαδικτύου, το ήθος αυτό δομήθηκε από την πρώτη στιγμή κατ’ αντιπαράθεση με τη μαζική επικοινωνία και δη την τηλεόραση. Σύμφωνα με την οπτική αυτή, το χαμηλό κοινωνικό ήθος της τηλεόρασης συναρτάται με τη μαζικοποίηση και τη συγκεντρωτισμό2 του μέσου. Ένας πομπός εκπέμπει συγχρόνως σε πολλαπλούς δέκτες που δεν έχουν τη δυνατότητα απάντησης. Έτσι, η τηλεόραση λειτουργεί ως τεχνολογία καταπίεσης. Το άτομο είναι παθητικός θεατής-καταναλωτής του τηλεοπτικού προϊόντος.
Το Διαδίκτυο επιδρά στην ουσία των ΜΜΕ. Ουσιαστικά αποδομεί3 τη μαζικότητα και ενσωματώνει το στοιχείο της επικοινωνιακής ανατροφοδότησης, λειτουργώντας έτσι σαν «μια τεχνολογία που απελευθερώνει». Στο Διαδίκτυο το άτομο έχει τον έλεγχο, το μήνυμα είναι εξατομικευμένο κι εξυπηρετεί τις ανάγκες του. Ο θεατής ενεργοποιείται και γίνεται χρήστης. Συγχρόνως, οι επικοινωνιακές διαδικασίες μέσω του Διαδικτύου μπορούν να ενεργοποιήσουν την κριτική σκέψη, σε αντίθεση με την αποχαύνωση που αποδίδεται στη μαζική επικοινωνία. Τα χαρακτηριστικά αυτά συντέλεσαν στη δόμηση του ήθους του Διαδικτύου.
Το ήθος του Διαδικτύου δομείται μέσα από τη θετική διασύνδεσή του με την παγκοσμιοποίηση. Η διαδικτυακή επικοινωνία παράγει κοινή συνείδηση μεταξύ των χρηστών καθώς και κοινή κουλτούρα. Ο παγκόσμιος χαρακτήρας του Διαδικτύου σημαίνει ότι η συνείδηση που παράγει είναι παγκόσμια και η κουλτούρα του, αυτή της παγκοσμιοποίησης. Αυτή η χρήση του Διαδικτύου δεν είναι απλώς λειτουργική, αλλά και ιδεολογική, αφού προωθεί μια συγκεκριμένη αντίληψη για τον κόσμο. Ακριβώς όπως στις προηγούμενες δεκαετίες τα εθνικά ραδιοτηλεοπτικά συστήματα ενίσχυαν τη λειτουργία του κράτους-έθνους.
Η ίδια λειτουργία ιδωμένη από διαφορετική σκοπιά οδηγεί σ’ ένα άλλο φάσμα αξιολογήσεων. Η ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας με την πολλαπλότητα των επικοινωνιακών διαύλων τους οποίους δημιουργεί, επιδρά στην κατασκευή και διαχείριση της κοινής επικοινωνιακής εμπειρίας και θεματολογίας ως ενοποιητικού παράγοντα σε μια κοινωνία. Σύμφωνα με αυτή την προβληματική,4 ο πολλαπλασιασμός των επικοινωνιακών διαύλων, που συχνά λειτουργούν σε διεθνές επίπεδο, επιφέρει μια έντονη αναδιάταξη των θεμάτων που συζητούνται.
Το Διαδίκτυο, όσον αφορά την πολιτική επικοινωνία, λειτουργεί ως υποκατάστατο των δύο μηχανισμών διαμεσολάβησης, που ενεργοποιούνται στο σύγχρονο σύστημα πολιτικής επικοινωνίας, δηλαδή των ΜΜΕ και των κομμάτων. Οι προφήτες της διαδικτυακής τεχνολογίας οραματίζονται την κυβερνοδημοκρατία σαν ένα τρίτο στάδιο εξέλιξης της δημοκρατίας, μετά την άμεση δημοκρατία της αρχαιοελληνικής πόλης και τη σημερινή διά αντιπροσώπευσης δημοκρατία. Θεωρούν ότι το Διαδίκτυο θα παρέχει την απαραίτητη ενημέρωση για τα σημαντικά θέματα, καθώς και τη δυνατότητα της άμεσης συμμετοχής σε διαδικτυακά δημοψηφίσματα, που σταδιακά θα υποκαταστήσουν την κοινοβουλευτική δραστηριότητα. [454]
Αθανάσιος Σαμαράς, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑ, 15/1/2002 (Διασκευασμένο κείμενο).