Είναι τόσο μεγάλο το παζάρι και τόσο δυνατή η φωνή του κράχτη, ώστε ακόμα και ο πιο άδολος άνθρωπος διερωτάται γιατί έχουμε τόσο μεγάλη ανάγκη να αποκαταστήσουμε το εγώ μας μετέχοντας στη μεγάλη αγορά των επιθυμιών; Η πιεστική πληθώρα κοσμικών περιοδικών ποικίλης ύλης, που διαρκώς αυξάνεται σε αριθμό και γίνεται κυριολεκτικά ανάρπαστη, δίνει απτή την εικόνα της μύχιας ανάγκης.
Κατά μία έννοια, όλη η κοινωνική ζωή βάζει υποψηφιότητα συμμετοχής σε κάποια ασαφή καλλιστεία: η φυσική εμφάνιση, το ντύσιμο, η κατοικία (τόπος, χώρος, οργάνωση, διακριτική επίδειξη πλουτισμού), η διατροφή, η κοινωνικότητα, η διασκέδαση, το ταξίδι κτλ. Είναι μια σειρά από τεστ εκσυγχρονισμού. Τίποτα το καταναγκαστικό στις σελίδες αυτών των περιοδικών. Από άρθρο σε άρθρο και από σαλόνι σε σαλόνι πνέει μια αίσθηση νωθρής θωπείας ειδώλων που αντανακλώνται σε μια αίθουσα με καθρέφτες. Το συγκεκριμένο δεν έχει ποτέ βαρύνουσα αξία. Η δύναμη αυτού του κόσμου αρύεται1 από τις πολλαπλές παρασημάνσεις που εκρήγνυνται σαν χαρμόσυνα πυροτεχνήματα στη συνείδηση του αναγνώστη.
Ο μυστικός μηχανισμός στο ζήτημα της επιθυμίας είναι η έλλειψη. Η φυσική ανάγκη, όπως ξέρουμε, μπορεί να ικανοποιηθεί (πεινάς και τρως, διψάς και πίνεις). Αλλά η επιθυμία έχει άλλο δαίμονα: η ιδιοφυΐα της δεν αποσκοπεί στην ικανοποίηση παρά στην αενάως αναιρούμενη αίσθηση ενός κενού που πάση θυσία πρέπει να μετατοπιστεί ή να αποσιωπηθεί. Ένα αντικείμενο είναι καλό επειδή είναι ένα και συνάμα εκμηδενίζεται επειδή είναι μόνο «ένα».
Το ακριβό αυτοκίνητο ‒όπως και το ακριβό πανωφόρι‒ φέρει μαζί του το κύρος ενός κόσμου που δεν δημιούργησε ο πελάτης, αλλά απλώς απόκτησε καταβάλλοντας το αντίτιμο. Μόνο που ο «αγορασμένος» κόσμος και το εξωνηθέν1 γόητρο δεν περιορίζονται ποτέ. Σωρεύοντας νέα αντικείμενα, η υποβολή αυξάνεται αντί να μειώνεται. Μεθυσμένος από το φίλτρο2 της έξωθεν πολυτέλειας, ο καταναλωτής νιώθει υποχείριο. Αφού αποκτά ξένα όπλα, πρέπει ταυτόχρονα να αποκτήσει και το μυστικό της απόλαυσης τους. Το περίτεχνο ψεύδος δηλαδή αποσκοπεί στο να σε κάνει ανώτερο απ’ ό,τι είσαι και απελπιστικά κατώτερο απ’ ό,τι θα έπρεπε να ήσουν. Κατά συνέπεια, η γοητεία παράγεται ‒δεν υπάρχει.
Η οργάνωση της γοητείας, σε παγκόσμια κλίμακα και με πανίσχυρα μέσα (περιοδικά, εφημερίδες, τηλεόραση, κινηματογράφο) θυμίζει εκστρατεία διαφώτισης. Μόνο που θα ήταν αφελές αν πιστεύαμε ότι το παιχνίδι παίζεται ανάμεσα στον πομπό και στον δέκτη. Άπαξ3 και δοθεί το σύνθημα, κάθε δέκτης γίνεται ενεργητικό μέλος της μεγάλης συνωμοσίας. Υπάρχουν γυναίκες που τις ξεφυλλίζεις σαν περιοδικά ποικίλης ύλης, όπως και άνδρες που ανακεφαλαιώνουν τα όσα είδαν και άκουσαν.
Ο μόδιστρος, ο εκδότης, ο σκηνοθέτης, σταδιακά αναδεικνύονται σε οδηγούς των συνειδήσεων χωρίς ποτέ να κατονομάζονται ως τέτοιοι. Όσο οι κοινωνίες αποσπώνται από την ανάγκη και βάζουν πλώρη προς την επιθυμία, το δίκτυο του ελέγχου παίρνει τις διαστάσεις παγκόσμιας επιδημίας. [436]
Κωστής Παπαγιώργης, Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ, 1/3/2003 (Διασκευασμένο κείμενο).
Footnotes
- αρύεται: αντλείται
- Φίλτρο: παρασκεύασμα (συνήθως ποτό) που θεωρείται ότι διαθέτει μαγικές ιδιότητες, κυρίως ερωτικές (διεγείρει, διατηρεί ή επαναφέρει τον έρωτα, τον ερωτικό πόθο).
- Άπαξ (επίρρημα) ως αιτιολογικός σύνδεσμος = αφού, εφόσον. Ως χρονικός σύνδεσμος = από τότε που, από τη στιγμή που, μόλις.