e-keimena

Η τεχνολογία εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και διευκολύνει τη ζωή μας, όμως έρευνες αποδεικνύουν ότι υπάρχουν μερικά επιτεύγματά της οδηγούν στην… αποβλάκωση.

Δεν χρειάζονται επιστημονικές έρευνες για να αποδείξουν ότι η τεχνολογία μάς αποσπά την προσοχή. Έχει αποδειχθεί ότι η ταυτόχρονη εστίαση σε πολλές εργασίες οδηγεί στην εκτέλεση όλων αυτών των εργασιών με τρόπο χειρότερο από αυτόν που θα μπορούσαμε εάν ήμασταν συγκεντρωμένοι. Οι έφηβοι μάλιστα παρουσιάζουν φαινόμενα διάσπασης της προσοχής περισσότερο από κάθε άλλη εποχή. Το 87% των καθηγητών, σε σχετική έρευνα, συμφωνεί απόλυτα με την άποψη ότι η ψηφιακή τεχνολογία διαμορφώνει μια γενιά της οποίας η προσοχή αποσπάται πολύ πιο εύκολα και δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί.

Η τάση της τεχνολογίας να μας κάνει να σταματάμε οτιδήποτε άλλο για να εστιάσουμε, σε ένα νέο μήνυμα για παράδειγμα, δημιουργεί δυσκολίες στο μηχανισμό διαμόρφωσης νέας μνήμης. Υπάρχουν δύο είδη μνήμης, η «βραχυπρόθεσμη» και η «μακροπρόθεσμη». Η δημιουργία «βραχυπρόθεσμης» μνήμης αποτελεί την προϋπόθεση για τη μετατροπή της σε «μακροπρόθεσμη». Όταν όμως διαταράσσεται η πρώτη, επηρεάζεται και η λειτουργία της δεύτερης.

Οι άνθρωποι συνήθιζαν να διατηρούν στο μυαλό τους, πραγματικά τεράστιες ποσότητες γνώσης, όπως το να ανακαλούν ένα ολόκληρο βιβλίο λέξη προς λέξη. Η τεχνολογία έχει περιορίσει τόσο την ανάγκη να αποθηκεύουμε πληροφορίες όσο και την πρακτική μας. Το Scientific American χαρακτήρισε το διαδίκτυο ως τον εξωτερικό δίσκο του μυαλού μας. Ξεχνάμε πολύ περισσότερο από όσο προηγούμενες γενιές. Οι νέοι σήμερα, σύμφωνα με έρευνες, ξεχνούν πολύ πιο εύκολα πού έχουν αφήσει τα κλειδιά τους σε σχέση με ανθρώπους πάνω άνω των 55 ετών. Αυτή η γενιά, παραδέχονται οι επιστήμονες, μεγάλωσε με την πολύπλευρη χρήση της τεχνολογίας, η οποία, σε συνδυασμό με την έλλειψη ύπνου, δημιουργεί σοβαρά προβλήματα μνήμης.

Ένα ακόμη πρόβλημα που προκύπτει από την τεχνολογία είναι τα υπερ-κείμενα (hypertext), οι έντονα χρωματισμένες λεξούλες σε μια ιστοσελίδα που οδηγούν σε κάποιο άλλο κείμενο, εικόνα, ήχο, ή βίντεο. Οι ερευνητές απέδειξαν ότι η ανάγνωση ενός τέτοιου κειμένου απαιτεί περισσότερη ενέργεια από τον εγκέφαλο σε σχέση με την ανάγνωση μιας τυπωμένης σελίδας. Η ενέργεια αυτή μας εμποδίζει να κατανοήσουμε τον γραπτό λόγο.

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι βασίζουν την οδήγηση στο δρόμο στο GPS. Έρευνες στη Μεγάλη Βρετανία, έδειξαν ότι οι οδηγοί ταξί είχαν πιο αυξημένο μέγεθος του προμετωπιαίου Ιππόκαμπου σε σχέση με τους υπόλοιπους οδηγούς. Είναι γνωστό ότι το μυαλό εξασκείται και αποδίδει όσο εξασκείται. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η πλήρης αδρανοποίηση του εγκεφάλου στον τομέα της αναζήτησης πληροφοριών και προσανατολισμού κατά τη διάρκεια της οδήγησης, λόγω GPS, μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα μνήμης σε μεγαλύτερη ηλικία.

Τέλος, έχει ειπωθεί και γραφτεί πολλές φορές, ότι η ψηφιακή τεχνολογία δημιουργεί εξάρτηση και μπορεί να δημιουργήσει συμπτώματα εθισμού παρόμοια με την έλλειψη αλκοόλ σε έναν αλκοολικό.

Όλες αυτές οι επιπτώσεις είναι αναστρέψιμες, εάν περιοδικά κλείνουμε τους ηλεκτρονικούς μας υπολογιστές. [45ι]

Το Ποντίκι, 26/7/2014 (Διασκευασμένο κείμενο)

Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι ξεκινάτε με τις καλύτερες προθέσεις για την κινηματογραφική σας έξοδο. Επιλέγετε την ταινία και το σινεμά της αρεσκείας σας και βουλιάζετε στο κάθισμά σας με διάθεση μυστική και απροσδιόριστη. H διπλανή παρέα φαίνεται μάλλον ανήσυχη και με τάση να κοινοποιεί δημοσίως τις απόψεις της. Ή, ακόμα χειρότερα: δεν αντιλαμβάνεται καν ότι το να σχολιάζει δυνατά σκηνές ή διαλόγους μπορεί να είναι από δυσάρεστο έως και αφόρητο για τους υπολοίπους. Στην ταινία «Γάμος αλά ελληνικά», για παράδειγμα, οι ήρωές τους θύμιζαν προσφιλή πρόσωπα, του ευρύτερου οικογενειακού περιβάλλοντός τους και ζητούσαν από μια ολόκληρη αίθουσα να συμμεριστεί τον απελπιστικά άγνωστο «δικό τους» κόσμο. Στην ταινία «Σιμόν», στη σκηνή της συναυλίας, όρθια η διπλανή συντροφιά των αγοριών φώναζε και λικνιζόταν, απολαμβάνοντας ένα ιδιότυπο virtual reality.

Δύσκολη η ιδιότητα του θεατή. Απαιτεί πολύπλευρες ικανότητες (κατανόησης, εκτίμησης), υπευθυνότητα, ψυχραιμία, υπομονή, συγκέντρωση, επιθυμία για επικοινωνία. Αντιθέτως, η ιδιότητα του τηλεθεατή, είναι, μάλλον, απλούστερη, πιο ξεκούραστη, λιγότερο απαιτητική. Ή μήπως η διαφορά λειαίνεται με το χρόνο και έχει σχεδόν εξουδετερωθεί; Το καθιστικό με την άνεση του καναπέ και το ακατάσχετο, μεγαλόφωνο σχόλιο, μεταφέρεται με ολοένα μεγαλύτερη ευκολία στην αίθουσα του κινηματογράφου. H διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον θεατή και στον τηλεθεατή γίνεται σχεδόν αδιόρατη. H τηλεόραση δεν είναι μυθιστόρημα, δεν είναι ταινία, δεν είναι, καν, ψυχαγωγία που ενεργοποιεί τη φαντασία. Δεν συμμερίζεσαι τα συναισθήματα των άλλων κάνοντας ζάπινγκ στα κανάλια. Η εμπειρία της τηλε-παρακολούθησης δεν ομαδοποιείται, δεν μεταμορφώνει, σπάνια αφυπνίζει, ακόμη σπανιότερα διαφωτίζει. Στο καθιστικό είσαι ο απόλυτος άρχων. Το επίκεντρο της προσοχής και του ενδιαφέροντος. Στην αίθουσα, πρωταγωνιστής είναι το κοινό. Ανώνυμο, απρόσωπο, άσημο.

Ποιος αντέχει, πλέον, το βάρος της απόστασης ανάμεσα στην οθόνη και στην σκοτεινή αίθουσα; Τα πολυπληθή ριάλιτι, που «εξελίσσουν» τον ναρκισσισμό σε έμμονη ιδέα, δικαιώνουν την επιθετικότητα, ανάγουν την επιδειξιομανία σε αρετή, οδηγούν στην εξάλειψη της ιδιωτικότητας, αποστρέφονται τον ασκητισμό, στρέφουν τους προβολείς στο θορυβώδες και συναισθηματικά κραυγαλέο. Τα επιχειρήματα για μια αθόρυβη παρακολούθηση στην κινηματογραφική αίθουσα καταρρέουν το ένα μετά το άλλο.

H, από τη φύση της, ανάγωγη συμπεριφορά του τηλεθεατή εγκαθίσταται, χωρίς περικοπές, στις πυκνές σειρές των καθισμάτων. Μόλις αρχίζει η προβολή, εκδηλώνεται η τυραννία της ανεξέλεγκτης οικειότητας. Τρώμε, σχολιάζουμε, χειρονομούμε, αποτινάσσουμε φραγμούς, συνήθειες, κώδικες καλής συμπεριφοράς, ως βάρη περιττά και, ούτως ή άλλως, αποδυναμωμένα. H πολυπληθής κοινότητα των τηλεθεατών εξουσιάζει την διαρκώς συρρικνούμενη κοινωνία των θεατών. Μεγαλύτερη διαστροφή θεωρείται τώρα πια η απροσωπία. Οφείλεις να μιλάς, να «συστήνεσαι» στον διπλανό σου ποικιλοτρόπως, να δημοσιοποιείς τα ραντεβού σου από το κινητό («έλα ρε, βλέπω ταινία. Θα τα πούμε σε μια ώρα!»), να διαφωνείς, να κρίνεις, να εκδηλώνεσαι «αυθορμήτως» και κυρίως μεγαλοφώνως.

Ο πολιτισμός της μη όχλησης βρίσκεται σε λήθαργο. Το γούστο του άλλου μετατρέπεται σε κοινωνική εμπειρία στην οποία είμαστε όλοι υποχρεωμένοι να συμμετάσχουμε. O θεατής χρωματίζεται με τη μομφή της εκκεντρικότητας. O τηλεθεατής καλπάζει ανενόχλητος. [459]

Μαρία Κατσουνάκη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 1/10/2002 (Διασκευασμένο κείμενο).