e-keimena

Ο δρόμος από το σπίτι έως το πολυκατάστημα παιχνιδιών είναι γεμάτος… συγκρούσεις. Ο μικρός αραδιάζει μια σειρά από δύσμορφους «ήρωες» ως εναλλακτικές προτάσεις για το δώρο των γενεθλίων του, και η μητέρα του μάταια προσπαθεί να τον.. προσανατολίσει σε ποιοτικότερες επιλογές. Ο μικρός είναι ανένδοτος και ο γονιός, σβήνοντας τις τύψεις του νια τις λιγοστές ώρες που περνά μαζί του, υποκύπτει στα «θέλω» του. Η ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή σε όλους μας. Και ιδιαιτέρως τις γιορτινές ημέρες που τα βλέμματα μαγνητίζονται από τις καλοστημένες βιτρίνες, τα τηλεοπτικά μηνύματα φουντώνουν και οι γονείς βασανίζονται να επιλέξουν ανάμεσα σε εκατοντάδες, σχεδόν ίδιες, ξανθιές κούκλες και ήρωες που ξεπηδούν από τη ζούγκλα και το Διάστημα. Σίγουρα θα έχετε δει την κόρη ή τον γιο σας να ξετυλίγει το δώρο που επίμονα ζητούσε επί εβδομάδες ‒μόνο και μόνο για να το παρατήσει δέκα λεπτά αργότερα για χάρη του κουτιού μέσα στο οποίο βρισκόταν. Και σίγουρα θα έχετε ακούσει την περίφημη λέξη «βαριέμαι» να έρχεται από ένα δωμάτιο πνιγμένο στα παιχνίδια.

Ο καταιγισμός διαφημίσεων ποιες επιπτώσεις έχει στον ψυχικό κόσμο των παιδιών; Ζητήσαμε να μας απαντήσει η πρόεδρος της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Ελλάδος, παιδοψυχίατρος κ. Τζένη Σουμάκη. «Η τηλεοπτική εικόνα εισβάλλει με την αμεσότητα της στον «ψυχικό χώρο» των παιδιών με έναν βίαιο τρόπο». «Τα παιδιά συμμετέχουν παθητικά, χωρίς να είναι σε θέση ‒λόγω ηλικίας‒ να επεξεργαστούν τα μηνύματα που λαμβάνουν. Η προσωπικότητα τους διαμορφώνεται μέσω μιας σειράς ταυτίσεων, αρχικά με τους γονείς και εν συνεχεία με άλλα σημαντικά πρόσωπα. Τα προτεινόμενα ανταγωνιστικά πρότυπα (κούκλες μανεκέν τύπου Μπάρμπι κ.ά.) υπόσχονται τη γρήγορη και εύκολη άνοδο, δημιουργώντας εικόνες σύγχυσης, που μοιραία θα επηρεάσουν την ψυχολογική και γνωστική ωρίμανση των παιδιών. Μέσα από τα πρότυπα αυτά, προβάλλονται μορφές εξαϋλωμένες με έμφαση στη σεξουαλικότητα, και σχέσεις επιφανειακές, επιπόλαιες, πρόσκαιρες και ψευδείς.

Ένα άλλο, σοβαρό θέμα, υπογραμμίζει η κ. Σουμάκη, «είναι η βία που προβάλλεται από παιχνίδια με τρομακτική όψη. Η βία μοιάζει να διαθέτει ένα προνομιούχο εργαλείο φοβερής αποτελεσματικότητας: την εξουσία. Η παιδική ηλικία γίνεται θέατρο επικίνδυνων τολμημάτων και ανεξιλέωτων συγκρούσεων, όπου συνδυάζεται η ενδογενής επιθετικότητα με την εξωτερική βία, που ασκείται από το περιβάλλον με διάφορες μορφές».

Πώς πρέπει να είναι τα παιχνίδια σήμερα; «Θα πρέπει να είναι ομαδικά, να προσφέρουν τον μύθο, δηλαδή εκείνη τη συνθήκη που δίνει τη δυνατότητα να ταυτιστεί το παιδί φαντασιωτικά με το παιχνίδι, αλλά και να επανέλθει στη δική του πραγματικότητα. Η ευθύνη των γονέων στην επιλογή των παιχνιδιών είναι μεγάλη. Δεν πρέπει να αφήνουν τα παιδιά να βλέπουν αδιάκριτα κάθε εκπομπή, δεν πρέπει να υποκύπτουν, με βάση την ενοχή τους, στις απαιτήσεις τους. Να συζητούν τους λόγους απαγόρευσης ενός παιχνιδιού, αντιπροτείνοντας κάτι πιο δημιουργικό, στο οποίο να συμμετέχουν και οι ίδιοι. Η Πολιτεία, δε, θα πρέπει από την πλευρά της να προωθήσει άλλου τύπου μοντέλα και παιδεία, ώστε να θωρακίσει τα παιδιά στα λογής ερεθίσματα». [465]

Φωτεινή Καλλίρη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 8/12/2002,  (διασκευασμένο κείμενο).

Αν κάποτε σας φάνηκε ότι ακούσατε το πνεύμα της μακαρίτισσας της γιαγιάς σας να τριγυρνάει νυχτιάτικα στην αποθήκη, δεν είστε οι μόνοι. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα στη Βρετανία, το 42% του πληθυσμού πιστεύει στα φαντάσματα. Αντίθετα απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς, το ποσοστό αυτό έχει σημειώσει σημαντική άνοδο σε σύγκριση με τη δεκαετία του ’50, ενώ πολλοί είναι εκείνοι που δεν διστάζουν να περιγράψουν δημοσίως τις υπερφυσικές εμπειρίες τους.

Ομάδες έρευνας του υπερφυσικού με θερμούς οπαδούς εμφανίζονται ξαφνικά σε όλη τη χώρα. «Ο ενθουσιασμός για πράγματα όπως τα φαντάσματα, τα ωροσκόπια, οι άγγελοι και τα ξωτικά παραπέμπει σε έναν τρόπο σκέψης προ Διαφωτισμού. Είναι παράξενο που οι εκπληκτικές τεχνολογικές και επιστημονικές εξελίξεις συνοδεύονται από μια επιδημία προλήψεων και ψευδο-επιστήμης» λέει στους «Σάντεϊ Τάιμς» ο συγγραφέας Φράνσις Γουίν. Κάποιοι μιλούν για μόδα που έχει τροφοδοτηθεί από τηλεοπτικές εκπομπές για στοιχειωμένα σπίτια. Τα τελευταία δύο χρόνια το κοινό τους έχει πενταπλασιαστεί φτάνοντας το 1 εκατομμύριο τηλεθεατές. Οι εκπομπές τέτοιου είδους προσφέρουν μια μάλλον ανούσια μεταμεσονύχτια διασκέδαση, μπορεί όμως άραγε η έρευνα για τα φαντάσματα να ληφθεί σοβαρά υπόψη;

Ο καθηγητής Ρίτσαρντ Γουάιζμαν του Πανεπιστημίου του Χέρτφοντσιαρ αποκάλυψε στην «Επιθεώρηση της Ψυχολογίας» τις έρευνές του πάνω στις υπερφυσικές εμπειρίες. Ήταν η πρώτη φορά που ένα έγκυρο επιστημονικό έντυπο δημοσίευε μια τέτοια εργασία. Ο Γουάιζμαν και οι συνεργάτες του είχαν οργανώσει και παρακολουθήσει περιηγήσεις 450 και πλέον ανθρώπων σε φημισμένα «στοιχειωμένα» μέρη. Συμπέραναν ότι οι άνθρωποι αυτοί πράγματι ένιωθαν κάτι, αλλά ότι τα συναισθήματα αυτά ήταν αποτέλεσμα φυσικών φαινομένων, όπως του σκοταδιού και των μαγνητικών πεδίων που ερεθίζουν τις αισθήσεις.

Ήδη παρατηρείται αυξημένο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον. Δέκα φοιτητές κάνουν το διδακτορικό τους στην παραψυχολογία στο Τμήμα Παραψυχολογίας Κέστλερ του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, ενώ ένας συνεργάτης ερευνητής στο ίδιο τμήμα έχει εξασφαλίσει επιχορήγηση 54.000 λιρών για έρευνες στη μαγεία. Οι ομάδες όμως που επιχειρούν να εφαρμόσουν επιστημονικά δεδομένα στη μελέτη του υπερφυσικού είναι ελάχιστες και άσχετες με εκείνες που έχουν αναγάγει σε χόμπι τον εντοπισμό στοιχειών.

Κάποιοι ψυχολόγοι θεωρούν ότι η γοητεία του υπερφυσικού έχει προκύψει σε συνδυασμό με τη βαθμιαία απομάκρυνση από την παραδοσιακή θρησκεία. Η «μετακίνηση» αυτή δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου ότι σχετίζεται με το ένστικτο της επιβίωσης. Η πίστη είτε στη θρησκεία είτε σε πνεύματα είτε σε οτιδήποτε πέρα από τον φθαρτό τούτο κόσμο ενδέχεται να είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης συναισθηματικά δύσκολων καταστάσεων όπως ο θάνατος. Μια στρατηγική επιβίωσης που μας προστατεύει από τη συνειδητοποίηση ότι ο θάνατος είναι αναπόφευκτος και οριστικός.

Ο Μπιλ Ντουρόντι, διευθυντής του Διεθνούς Κέντρου Μελέτης Ασφάλειας στο Κινγκς Κόλετζ του Λονδίνου, έχει μια πολύ πιο συγκεκριμένη εξήγηση: η άνοδος του παραλογισμού και της πίστης στο υπερφυσικό είναι αποτέλεσμα της κατάρρευσης των κοινωνικών δικτύων συνοχής που οδηγεί σε μια βαθιά δυσπιστία απέναντι σε κάθε αυθεντία. Όταν οι θεσμοί κύρους και εξουσίας χάνουν την αξιοπιστία τους, το κενό καλύπτεται από μύθους, φήμες και προλήψεις. Μεταξύ μας, δεν φταίει μόνο το κενό. Χρειάζεται και κάποια «έφεση»! [475]

Λήδα Παπαδοπούλου, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 24/12/2004 (Διασκευασμένο κείμενο).